Αμύκλαι

Ονομασία δύο αρχαίων πόλεων. 1. Σπουδαίος αρχαίος οικισμός, 5 χλμ. νότια της Σπάρτης. Κατοικήθηκε γύρω στο 2000 π.Χ. και παρουσίασε εξαιρετική άνθηση στην ύστερη φάση της μυκηναϊκής περιόδου. Από τότε φαίνεται πως είχε καθιερωθεί η λατρεία του Υάκινθου. Όταν εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς στη Σπάρτη, σύμφωνα με την επικρατέστερη αρχαία παράδοση, δυσκολεύτηκαν πολύ να κυριαρχήσουν στις Α. και αρκετά αργά –ίσως στους αρχαϊκούς χρόνους– κατόρθωσαν να κυριεύσουν την πόλη. Στους ιστορικούς χρόνους, οι Α. απέκτησαν μεγάλη σημασία· με την επικράτηση των Σπαρτιατών, η λατρεία του Υάκινθου στο παλιό ιερό των Α. αντικαταστάθηκε από την ισχυρή λατρεία του Καρνείου Απόλλωνα, θεού των κατακτητών Δωριέων. Το ιερό των δύο θεών, του Απόλλωνα και του Υάκινθου, που λατρεύονταν μαζί από τα αρχαϊκά χρόνια, έγινε το σπουδαιότερο για τους Λάκωνες: εκεί γιορτάζονταν τα Κάρνεια-Υακίνθεια, κατά τη διάρκεια των οποίων επικρατούσε ιερή εκεχειρία (γι’ αυτό δεν μπόρεσαν οι Σπαρτιάτες να στείλουν βοήθεια στους Αθηναίους, όταν έφταναν οι Πέρσες στον Μαραθώνα). Ναός του Απόλλωνα δεν ιδρύθηκε ποτέ στις Α., παρά μόνο μετάλλαξαν το παλιό λατρευτικό ανεικονικό ξόανο του Υάκινθου σε λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα και το έστησαν σε ψηλό βάθρο. Προς το τέλος του 6ου αι. π.Χ., ο περίφημος Ίωνας καλλιτέχνης Βαθυκλής κατασκεύασε ένα παράξενο κτίριο που περιέβαλε αστέγαστο το πανύψηλο άγαλμα (το ύψος του υπολογίζεται σε 13,35 μ.). Το ιδιότυπο αυτό μνημείο αποτελούσε περίφημο συνδυασμό της ιωνικής και της δωρικής κατεύθυνσης σε αρχιτεκτόνημα. Στις Α. υπήρχε και αξιόλογο ιερό αφιερωμένο στην Αλεξάνδρα-Κασσάνδρα και στον Αγαμέμνονα, ο αποθέτης του οποίου, με σπουδαίο αναθηματικό υλικό, ανακαλύφθηκε και ερευνήθηκε το 1957. Οι Α. αποτελούσαν σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο και στα χρόνια της ρωμαιοκρατίας. Αργότερα, στον Μεσαίωνα, η πόλη αναφέρεται ως έδρα αρχιεπισκοπής. 2. Πόλη του Λατίου, στο Τυρρηνικό πέλαγος· οι πρώτοι οικιστές της ήταν Σπαρτιάτες. Ο Απόλλων των Αμυκλών, όπως εικονίζεται στα πρώτα ασημένια νομίσματα, που κόπηκαν στη Σπάρτη όταν ήταν βασιλιάς ο Αρεύς (309-265 π.Χ.). Το άγαλμα που εικονίζεται προέρχεται από το παλιό ανεικονικό ξόανο του Υακίνθου, που το επένδυσαν με χάλκινα ελάσματα, του πρόσθεσαν κεφάλι και άκρα και το μετέτρεψαν σε λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα, που φορούσε περικεφαλαία και κρατούσε στο δεξί του χέρι δόρυ και τόξο. Ο αρχαιολογικός χώρος των Αμυκλών, κοντά στη Σπάρτη.